Желтая Роза

Ни этой, ни следующей ночью знаменитый Джамбаттиста Марино, устами единодушной Молвы (использую его любимый образ) провозглашенный новым Гомером и новым Дантом, не умер, но происшедшее тодга недвижное и беззвучное событие и впрямь осталось в его жизни последним. Увенчанный годами и славой человек умирал на просторной испанской кровати с резными колонками. Легко вообразить в нескольких шагах безмятежный, выходящий на закат балкон, а под ним-мрамор и лавры сада, двоящего уступы террас в квадратной воде. Женская рука поставила в бокал желтую розу; лежащий пробормотал неизбежные и, признаться, уже поднадоевшие ему строки:

Багрянец сада, украшенье луга,

сокровище весны, зрачок апреля...

И вдруг его озарило. Марино увидел розу, какой ее видел в раю Адам, и понял, что она жива собственной вечностью, а не нашими словами, что ее можно напомнить или назвать, но не суждено выразить и что возвышенные и горделивые тома, мреющие в углу комнаты золотым полумраком, вовсе не зеркало мира (как он тщеславно воображал), а просто еще одна из его подробностей.

Прозрение настигло Марино на пороге смерти, и как знать-обошло ли оно Гомера и Данте?

Վկան - The Witness

Գոմում, որը գրեթե ամբողջապես քարե նոր եկեղեցու շուքի տակ է, համեստորեն, ինչպես քուն որոնողը, մոխրագույն աչքերով և մոխրագույն մորուքով մի մարդ` անասունների հոտի մեջ պառկած, մահ է որոնում: Օրը` հավատարիմ ընդարձակ ու գաղտնի օրենքներին, տեղափոխում ու խառնում է այդ խղճուկ կացարանում գտնվող ստվերները: Դրսում` հերկված հողերն են և մեռած տերևներով լեփլեցուն մի խրամատ, իսկ անտառամուտի սև ցեխերում` գայլի ինչ-որ հետքեր: Մարդը քնում ու երազում է աշխարհից մոռացված: Աղոթքի կանչն արթնացնում է նրան: Անգլիայի թագավորություններում զանգակների ղողանջն արդեն երեկոյան սովորություններից մեկն է, բայց մարդը երեխա ժամանակ տեսել է Ուոդենի դեմքը, աստվածային սարսափն ու ցնծությունը, հռոմեական դրամներով և ծանր զգեստներով ծանրաբեռնված տախտակե բիրտ կուռքը, ձիերի, շների և գերիների ողջակիզումը: Մայրամուտից առաջ նա կմահանա, և նրա հետ կմեռնեն ու չեն վերադառնա հեթանոսական արարողության վերջին ու անմիջական պատկերները, և երբ այս սաքսոնը մեռնի, աշխարհը կդառնա փոքր-ինչ ավելի աղքատ: Տարածության մեջ կատարվող դեպքերը, որ հասնում են իրենց ավարտին, ինչ-որ մեկի մահով կարող են հիացնել մեզ, բայց ինչ-որ բան, կամ բաների անհամար մի թիվ, մեռնում է ամեն մի մղձավանջում: Հակառակ պարագայում պետք է գոյություն ունենա աստվածիմացների ենթադրած տիեզերական հիշողությունը: Ժամանակի մեջ եղել է մի օր, որ մարել են Քրիստոսին տեսնող վերջին աչքերը, Խունինի ճակատամարտն ու Հեղինեի սերը մի մարդու մահով են ավարտվել: Ինչ կմեռնի ինձ հետ, երբ մահանամ, աշխարհը ինչ պաթետիկ կամ փխրուն ձև կկորցնի. Մասեդոնի Ֆերնանդեսի ձայնը, կարմիր ձիու պատկերը` Սերանոյի և Չարկասի հողերում, ծծումբի ձողը մահակենու գրասեղանի դարակում:

Խ.Լ. Բորխես

In a stable that stands almost within the shadow of the new stone church a gray-eyed, gray-bearded man, stretched out amid the odors of the animals, humbly seeks death as one seeks for sleep. The day, faithful to vast secret laws, little by little shifts and mingles the shadows in the humble nook. Outside are the plowed fields and a deep ditch clogged with dead leaves and an occasional wolf track in the black earth at the edge of the forest. The man sleeps and dreams, forgotten. The angelus awakens him. By now the sound of the bells is one of the habits of evening in the kingdoms of England. But this man, as a child, saw the face of Woden, the holy dread and exultation, the rude wooden idol weighed down with Roman coins and heavy vestments, the sacrifice of horses, dogs, and prisoners. Before dawn he will die, and in him will die, never to return, the last eye-witness of those pagan rites; the world will be a little poorer when this Saxon dies.

Events far-reaching enough to people all space, whose end is nonetheless tolled when one man dies, may cause us wonder. But something, or an infinite number of things, dies in every death, unless the universe is possessed of a memory, as the theosophists have supposed.

In the course of time there was a day that closed the last eyes to see Christ. The battle of Junin and the love of Helen each died with the death of some one man. What will die with me when I die, what pitiful or perishable form will the world lose? The voice of Macedonio Fernandez? The image of a roan horse on the vacant lot at Serrano and Charcas? A bar of sulpher in the drawer of a mahogany desk?

J. L. Borges

Դելիա Ելենա Սան-Մարկո- Delia Elena San-Marco

Have discovered Jorge Luis Borges recently. Am so impressed and touched by the works, that's why wanted this time to post one of his stories from the Dreamtigers.

Իրար հրաժեշտ տվեցինք Օնսեի խաչմերուկներից մեկում:

Դիմացի մայթից նորից նայեցի ձեզ. դուք էլ էիք շրջվել և ձեռքով ցտեսություն ասացիք:

Երեկոյան ժամը հինգն էր, մեր միջև անցնում էր ավտոմեքենաներից և մարդկանցից բաղկացած մի ամբողջ գետ. ինչպես իմանայի, որ այդ գետը տխուր Աքերոնն էր` անհաղթահարելին:

Այլևս իրար չտեսանք, իսկ մի տարի անց դուք արդեն վախճանվել էիք:

Իսկ հիմա ես որոնում եմ այդ հուշը և նայում եմ ձեզ ու մտածում, որ դուք կեղծում էիք, և որ հասարակ այդ հրաժեշտի տակ քողարկված էր անսահման բաժանումը:

Երեկ երեկոյան ընթրելուց հետո տնից դուրս չեկա, և այս ամբողջն հասկանալու համար վերընթերցեցի իր ուսուցչի շուրթերին դրած Պլատոնի վերջին դասը: Կարդացի` երբ մարմինը մեռնում է, հոգին կարող է հեռանալ:

Իսկ հիմա չգիտեմ, թե ճշմարտությունը որտեղ է, հետագա չոր մեկնաբանության, թե անմեղ հրաժեշտի մեջ:

Քանի որ, եթե ճիշտ է, թե հոգիները չեն մեռնում, ուրեմն չափազանց լավ է և այն, որ նրանց հրաժեշտը ընդգծված չի լինում:

Ցտեսություն ասել, նշանակում է բաժանումը ժխտել, այսինքն` այսօր բաժանվել խաղանք, բայց վաղն անպայման կտեսնվենք: Թեև իրենք իրենցով պատահական ու անցողիկ համարեն, մարդիկ ցտեսությունը հնարել են գիտակցելով, որ իրենք ինչ-որ ձևով անմահ են:

Դելիա, օրերից մի օր, չգիտեմ թե որ ափերին, մենք մեզ կհարցնենք, թե արդյոք ինչ-որ ժամանակ, ինչ-որ հարթավայրի կորած մի քաղաքում մենք` Բորխեսն ու Դելիան ենք եղել, թե ոչ:

Բորխես Խ.Լ.

We said goodbye at the corner of the Plaza del Once . From the other sidwalk I turned to look back; you too had turned, and you waved goodbye to me.
A river of vehicles and people were flowing between us. It was five o'clock on an ordinary afternoon. How was I to know that that river was Acheron the doleful, the insuperable?
We did not see each other again, and a year later you were dead.
And now I seek out that memory and look at it, and I think it was false, and that behind that trivial farewell was infinite separation.
Last night I stayed in after dinner and reread, in order to understand those things, the last teachings Plato put in his master's mouth. I read that the soul may escape when the flesh dies.
And now I do not know whether the truth is in the ominous subsequent interpretation, or in the unsuspecting farewell.
For if souls do not die, it is right that we should not make much of saying goodbye.
To say goodbye to each other is to deny separation. It is like saying "today we play at separating, but we will see each other tomorrow". Man invented farewell because he somehow knows that he is immortal, even though he may seem gratuitous and ephemeral.
Sometime, Delia, we will take up again - beside that river? - this uncertain dialogue, and we will ask each other if ever, in a city on a lost plain, we were Borges and Delia.

Borges J.L.